Het nieuwe jaar is weer begonnen en daarom blikken we kort terug op 2022. Het nieuwe kabinet werd eindelijk geïnstalleerd en VWS zette vervolgens met het nieuwe Integraal Zorgakkoord (IZA) de lijn in naar Passende Zorg. Ook op gebied van geneesmiddelen waren er veel ontwikkelingen. Zo werden onder andere de GVS-modernisering wederom uitgesteld, de plannen voor de veiligheidsvoorraad ingevuld en staat er veel te gebeuren omtrent het pakketbeheer en dure geneesmiddelen. Net als elk jaar zetten we de tien meest gelezen artikelen (inclusief relevante vervolgstukken) van dit jaar op een rij, om nog eens na te lezen wat de lezers van Axon News het belangrijkste vonden.
1. Sluisplannen
Het meest gelezen artikel van 2022 gaat over de plannen die minister Kuipers voor de sluis heeft. De discussie draait nog altijd onverminderd om het schipperen tussen betaalbaarheid en beschikbaarheid van (dure) geneesmiddelen. Kuipers zegt zich te gaan inzetten voor een transparanter proces, en biedt een overzicht aan van individuele doorlooptijden per middel; sinds 2019 lopen de doorlooptijden van de sluis terug. De capaciteit van het ZIN wordt bovendien opgeschaald omdat de sluis wordt verbreed, wat betekent dat er steeds meer voor in aanmerking gaan komen Wel wordt bekeken welke stappen ingekort kunnen worden of efficiënter kunnen worden ingedeeld. Als voorbeeld noemt Kuipers hier de parallelle procedure, waarbij beoordeling van vergoeding en beoordeling voor toelating op de markt tegelijkertijd worden uitgevoerd en middelen dus sneller bij de patiënt komen.
Ook zijn er nieuwe beoordelingskaders nodig (zowel op nationaal als op EU-niveau) om nieuwe, geavanceerde therapieën goed te kunnen beoordelen. De verwachting is dat die in 2023 komen. Kuipers blijft echter nog altijd benadrukken dat de sluisprocedure niet zou bestaan als geneesmiddelen een maatschappelijk aanvaardbare prijs zouden hebben. Verder stelde hij op dat moment, en later nog eens, dat pay-for-performance-afspraken voorlopig slechts beperkt zouden moeten worden ingezet. Dit betekent niet dat het helemaal niet voor gaat komen, laat ook het huidige traject rondom het middel Libmeldy zien. Op dit moment worden pay-for-performance-afspraken verkend en na de onderhandelingen zal er naar deze manier van vergoeden een praktijkonderzoek worden gestart en de structurele invulling hiervan.
2. GVS-modernisering
Dat de GVS-modernisering de gemoederen de afgelopen jaar bezighield, is ook in onze lezersstatistieken terug te vinden. Cumulatief zijn onze artikelen hierover het meeste gelezen. In eerste instantie besloot Kuipers om de GVS-modernisering door te laten gaan. Vervolgens liet hij weten dat er verzachtende maatregelen voor clusters met kwetsbare producten aan de onderkant van de geneesmiddelenmarkt werden ingesteld, om een paar weken later de opslagpercentages bekend te maken. Dit werd mede berekend op basis van het onderzoek naar de onderkant van de geneesmiddelenmarkt, maar dit onderzoek kende de nodige beperkingen. Axon zocht evenwel na de bekendmaking van de percentages voor u de voorlopige clusterberekeningen uit. Nog geen halfjaar na de aankondiging om de modernisering door te laten gaan, werd die echter tóch uitgesteld tot (tenminste) 1 januari 2024. Het ZIN gaf intussen vier conceptadviezen over het herclusteren van spookclusters en combinatiepreparaten. De aankomende periode verwachten we te horen op welke manier Kuipers invulling wil geven aan de adviezen en modernisering.
3. Zorginkoopbeleid intra- en extramurale farmacie
Altijd goed voor een top 10-notering zijn onze artikelen over het zorginkoopbeleid intramurale en extramurale farmacie. De vier grote zorgverzekeraars maken voor 1 april bekend wat hun inkoopbeleid is en waar zij de accenten leggen. Wat betreft intramurale farmacie lag dat dit jaar op gepast gebruik en doelmatige inzet van geneesmiddelen. Voor extramurale farmacie betekende dit andermaal een focus op schaalvergroting om zo de kosten te drukken, en op het preferentiebeleid.
4. Uitgaven dure geneesmiddelen voornamelijk door nieuwe marktintroducties
Het Pharmaceutisch Weekblad becijferde dat de uitgaven aan dure intramurale geneesmiddelen naar verwachting tussen 2021 en 2026 met ongeveer € 1 miljard zullen groeien, met een gemiddelde van 7% per jaar. Wij analyseerden vervolgens de kostenontwikkeling van geneesmiddelen van de afgelopen acht jaar en keken hierbij naar hoe de ontwikkeling is geweest in de ziekenhuizen en wat dit heeft betekend voor de uitgaven aan de add-on-geneesmiddelen.
5. Wgp-herijkingen
Wij zijn dit jaar begonnen met het doorrekenen van de impact van de Wgp-herijkingen op basis van de voorhang en de definitieve herijking. De Wgp-50 werd in maart vastgesteld. Een paar maanden later bood de minister de ontwerpregeling van Wgp-51 aan, waarvan wij de impact doorrekenden om deze vervolgens naast de definitieve vaststelling (mei) te leggen.. Daarna kwam onvermijdelijk de ontwerpregeling voor de Wgp-52, inclusief onze doorrekening. In 2023 kunt u van ons na vaststelling van de definitieve regeling weer een doorrekening vinden. Voor herijking 53 staan bovendien wat veranderingen op stapel, want de tijdelijke mitigerende maatregel wordt een structurele maatregel. Tussen de impact van de herijkingen op basis van de gegevens van de ontwerpregeling ten opzichte van de impact van de definitieve vaststelling zit doorgaans overigens een behoorlijk verschil. Dit zou voor de Wgp-53 mogelijk ook weer zo kunnen uitpakken.
6. Overzicht sluismiddelen
Op basis van de informatie van VWS geeft Axon in het voorjaar en najaar een sluisoverzicht. In het overzicht komen de verwachte sluiskandidaten, de status van de reeds aangekondigde sluiskandidaten en de huidige middelen in de sluis aan bod. In december volgt normaalgesproken de jaarlijkse voortgangsbrief omtrent financiële arrangementen en de financiële uitkomsten daarvan. De minister heeft echter aangegeven dat de financiële informatie voor deze voortgangsbrief nog niet beschikbaar is. Deze komt ons (en daarmee ook jullie) toe in het eerste kwartaal van 2023.
7. Het Integraal Zorgakkoord
Het meest belangrijke gegeven in de curatieve zorg dit jaar waren misschien wel de onderhandelingen over en de uiteindelijke ondertekening van het IZA. Het proces van de totstandkoming van het IZA was er overigens een van de lange adem: vooral de huisartsen bleken zich niet te kunnen vinden in de voorgestelde afspraken. Wij zochten voor u uit wat er nu precies instond, en analyseerden welke implicaties dit de aankomende jaren heeft op het zorgbeleid.
8. Commissiedebat geneesmiddelenbeleid
Het commissiedebat over geneesmiddelen, hulpmiddelen en pakketbeheer stond in het teken van de maatregelen omtrent het pakketbeheer en de leveringszekerheid van medische producten. Er werd hier gesproken over hoeveel en welke patiënten zouden worden getroffen door de GVS-modernisering, de verbreding van de sluis en de pakketuitstroom van vitamine D. Ook wilden Kamerleden weten hoe er grip kan worden verkregen op de leveringszekerheid van medische producten en het vergroten van onze zelfvoorzienendheid. Toekomstig pakketbeheer staan bij VWS en het ZIN al tijden hoog op de agenda, waarover onlangs een Hoofdlijnenbrief gepubliceerd. Hieruit wordt duidelijk dat er in de toekomst louter ruimte is voor Passende Zorg.
9. Ontwikkelingen van nieuwe geneesmiddelen
De financiering van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen in Nederland is altijd onderwerp van gesprek. Kamerlid Van den Berg had hier daarom vragen over. Kuipers beantwoordde haar vragen over een viertal issues: de onvrede van wetenschapper Hans Clevers, de subsidie die het Oncode-PACT heeft ontvangen van het Nationaal Groeifonds, de wijze waarop middelen binnen het Future Affordable and Sustainable Therapies FAST-project worden gealloceerd en het idee van TNO om farmaceutische bedrijven ‘maatschappelijke royalty’s’ te laten betalen.
In diezelfde periode werd een door VWS-geïnitieerd onderzoek gepubliceerd dat de nodige stof deed opwaaien. Geneesmiddelenontwikkeling is duur en fabrikanten moeten winst maken om door te blijven ontwikkelen. Waar de discussie over de investeringen in geneesmiddelenontwikkeling echter met name over gaat, is de strategie achter het verdienmodel. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek was dan ook dat niet het maatschappelijke belang, maar het financiële rendement leidend is in de keuzes achter de investeringen in R&D. Wel concludeerden wij uit Kuipers’ begeleidende opiniestuk in het FD, dat het lijkt alsof hij met dit rapport in de hand, in tegenstelling tot zijn voorganger(s), genuanceerd en constructief het gesprek met de industrie wil aangaan.
10. Moleculaire diagnostiek
Het Zorginstituut onderzoekt tot september 2023 hoe de moleculaire diagnostiek voor de oncologie kan worden ingericht. Uit de eerste voortgangsrapportage van dit project bleek dat praktisch alle onderdelen hiervoor op schema lopen. Ook de tweede voortgangsrapportage geeft dezelfde conclusie, maar daarin wordt ook geconcludeerd dat Whole Genome Sequencing voor uitbehandelde kankerpatiënten voorlopig niet in het basispakket wordt opgenomen. Er wordt nog één voortgangsreportage verwacht in 2023 alvorens het traject in het derde kwartaal van dit jaar wordt afgerond.
Wat staat ons in 2023 te wachten?
2022 stond in het teken van het oppakken van dossiers die een tijd zijn blijven liggen wegens de lange kabinetsformatie. Afgelopen jaar is er op veel gebieden op de hoofdlijnen bedacht hoe de zorg moet worden vormgegeven, maar die behoeven nog verdere verdieping. Ook is er nog veel onduidelijk over hoe het nu verder moet met de controversiële GVS-modernisering. Verder is 2023 het jaar dat de verplichte veiligheidsvoorraad is ingevoerd (hoewel die nog niet gehandhaafd wordt). We verwachten eveneens dat VWS bekendmaakt hoe de beoordelingscriteria voor dure geneesmiddelen aangepast gaan worden, wordt als het goed is het dashboard met doorlooptijden van de sluis gepubliceerd en komt er een uitgebreide Kamerbrief over hoe VWS grip wil houden op de stijgende zorgkosten van dure geneesmiddelen en medische technologie. Ook op Europees gebied speelt er veel: zo is de MDR/IVDR uitgesteld en moet daar nog een formeel voorstel over komen, net als dat er voorstel tot een grote herziening van de algemene geneesmiddelenwetgeving wordt verwacht.
