In het kader van de GVS-modernisering die per 1-1-2023 wordt doorgevoerd, heeft Farmatec de voorlopige clusterberekeningen bekendgemaakt. Axon heeft de cijfers geanalyseerd, en komt tot de conclusie dat de eigen bijdrage die medicijngebruikers gaan betalen na de herberekening ruim 2,5 keer omhoog gaat als farmaceuten de prijzen niet verlagen – waar de minister overigens wel op hoopt. Met name de clusters bestaande uit geneesmiddelen voor de cardiovasculaire- en diabetesmarkt krijgen een lagere vergoedingslimiet. Ook clusters voor andere indicatiegebieden laten (flinke) verschuivingen zien.
Het ministerie van VWS is voornemens het GVS per 1 januari 2023 te moderniseren en een (periodieke) herberekening van de vergoedingslimieten in te voeren. Het GVS dient twee doelen: allereerst biedt het systeem patiënten en artsen toegang tot een breed palet aan extramurale geneesmiddelen. Ten tweede is het de bedoeling dat dit instrument bijdraagt aan een verantwoorde beheersing van de uitgaven. De vergoedingslimieten zorgen ervoor dat niet méér wordt betaald dan nodig is voor geneesmiddelen die onderling vervangbaar zijn. Eventueel hogere prijzen komen ten laste voor de patiënt in de vorm van een bijbetaling. Bijbetaling kan worden voorkomen door het wisselen naar een alternatief geneesmiddel zonder bijbetaling.
Kengetallen
De omvang van de totale markt is ca € 7,6 miljard in Nederland (MAT FiROM juni 2022) waarvan ongeveer de helft extramurale geneesmiddelen betreft. Het overgrote deel van de geneesmiddelen is geclusterd (€ 2,8 miljard) in 448 clusters. Voor iedere cluster is door Farmatec de voorlopige vergoedingslimiet berekend.
Op basis van de FiROM marktgegevens hebben 279 clusters een jaaromzet groter dan € 1 miljoen. De omzet bedraagt ruim € 2,7 miljard (FiROM juni 2022) in deze 279 clusters.
| aantal clusters | % clusters | omzet | % omzet | bijbetaling | % bijbetaling van totaalbijbetalingen | % bijbetaling van omzet | |
| Clusters met omzet kleiner dan € 1 miljoen | 169 | 37.7% | €62,281,535 | 2.2% | €8,976,510 | 3.6% | 14.4% |
| Clusters met omzet groter dan € 1 miljoen | 279 | 62.3% | €2,721,249,388 | 97.8% | €241,759,075 | 96.4% | 8.9% |
| Totaal | 448 | €2,783,530,923 | €250,735,585 | 9.0% |
169 clusters hebben een marktwaarde kleiner dan € 1 miljoen. Hierop is de mitigerende maatregel van toepassing (opslag van 50%), die overigens nog niet is doorgevoerd in de berekeningen van Farmatec. De mitigerende maatregel beoogt het voorkomen van terugtrekken van geneesmiddelen door fabrikanten door middel van het afvlakken van het effect van de GVS-modernisering voor producten aan de onderkant van de markt. Overigens heeft de 50% opslag naar verwachting een relatief beperkt macro-economisch effect door het geringe effect op de totale omzetwaarde en bijbetaling. VWS berekende dit eerder op zo’n 2,5%; € 5 tot € 10 miljoen.
| marktwaarde | bijbetaling | bijbetaling huidig | verschil bijbetaling oud en nieuw | |
| totaal | €2,783,530,923 | €250,735,585 | €95,019,901 | €157,265,686 |
Op dit moment is de bijbetaling op basis van de huidige AIP’s en GVS-vergoedingslimieten ruim € 95 miljoen. Ruim € 49 miljoen bedraagt de eigen bijdrage voor het cluster methylfenidaten.
De modernisering leidt tot een toename van de eigen bijdrage van ca. € 157 miljoen in geval de prijzen niet worden verlaagd door de fabrikanten. De besparingsdoelstelling van € 140 miljoen wordt met deze modernisering ruim gehaald.
De indicatiegebieden die op basis van de voorlopige berekeningen van Farmatec geraakt worden betreffen een groot aantal clusters met producten uit de cardiovasculaire- en diabetesmarkt. Diabetespatiënten (zowel type I als type II) zullen, indien er geen significante prijsdalingen worden doorgevoerd of gewisseld naar een geneesmiddel in het cluster zonder bijbetaling, naar verwachting rekening moeten houden met aanzienlijke bijbetalingen. De diabetesmiddelen worden breed geraakt in de herberekening. De GVS-limieten voor insulines, SGLT2-remmers en ook de DDP4-remmers worden aanzienlijk naar beneden bijgesteld.
Verder heeft de herberekening naar verwachting grote impact op een aantal MS-middelen, pijnmedicatie en prednison. Ook een aantal psychofarmaca, waaronder anti-epilepsiemiddelen en middelen bij dementie krijgen te maken met een lagere vergoedingslimiet.
Verschillende clusters met geneesmiddelen die breed worden toegepast bij primaire en secundaire cardiovasculaire preventie, zoals betablokkers, calciumantagonisten en HTZ worden geraakt.
Het enige cluster waarvoor de bijbetaling significant zal afnemen betreft het cluster van de methylfenidaten. Daar waar in het verleden in een markt van ruim € 75 miljoen ca. 65% moest worden bijbetaald (€ 49 miljoen) is dat per januari 2023 gereduceerd tot een bijbetaling van € 1,3 miljoen.
Gaan farmaceuten bewegen, of komen de kosten vooral bij de patiënt te liggen?
Het lijkt erop dat de GVS-modernisering een fors effect op de extramurale geneesmiddelenmarkt gaat hebben. Zonder wisselen naar een goedkoper geneesmiddel of prijsaanpassingen van farmaceuten zullen de bijbetalingen voor grote groepen geneesmiddelen fors zijn. Naar verwachting zal in veel gevallen de maximale eigen bijdrage van € 250 per jaar de gevolgen voor individuele patiënten dempen.
De vraag is of farmaceuten mee zullen bewegen en de prijzen verlagen zodat bijbetalingen worden voorkomen. Het wisselen van geneesmiddelen op basis van hetzelfde molecuul door apothekers gebeurt nu regelmatig, bijvoorbeeld onder invloed van het preferentiebeleid van zorgverzekeraars (generische substitutie) of voorkeursbeleid van de groothandel.
Een vraag van een andere orde is of artsen een actieve rol aannemen bij het wisselen van geneesmiddelen naar varianten die volledig worden vergoed indien het door de patient gebruikte geneesmiddel bijbetaling krijgt en er geen geneesmiddel op basis van ditzelfde molecuul volledig wordt vergoed. Of is dit een volgende stap op weg naar therapeutische substitutie van geneesmiddelen?
Prijsbeleid voor geneesmiddelen is geen geïsoleerde Nederlandse aangelegenheid voor farmaceuten en er zullen naar verwachting afwegingen worden gemaakt in het licht van de Europese markt en de Europese belangen van farmaceuten. Wat gaat het worden: de fabrikant met prijsverlagingen of de patiënt met eigen bijdrage of het wisselen van zijn geneesmiddel? De praktijk zal het leren.
Bron: Axon Healthcare, Farmatec, Farminform
