Door een toenemend aantal behandelde patiënten zien ziekenhuizen zich geconfronteerd met stijgende uitgaven aan intramurale medicijnen. Ook stijgen de uitgaven door enkele nieuwe behandeltoepassingen (vooral immunotherapieën). Toezichthouder NZa signaleert dat ziekenhuizen en zorgverzekeraars een risico op verdringing van zorg zien. Bovendien staat de betaalbaarheid en daarmee de beschikbaarheid van geneesmiddelen en zorg onder druk. Een ingrijpende systeemwijziging lijkt een kwestie van tijd.
Dat blijkt uit een serie rapporten die recentelijk zijn gepubliceerd. In het oog springt de stijging van uitgaven aan ‘dure geneesmiddelen’, maar daar staat tegenover dat deze geneesmiddelen gemiddeld gezien minder duur zijn geworden. In de woorden van VIG-directeur Gerard Schouw: ‘De medicijnuitgaven per patiënt dalen. We helpen steeds meer mensen, tegen lagere kosten.’
Intramurale uitgavenstijging volledig toe te rekenen aan toename in gebruik
Dat bleek vorige week ook uit de monitor (pdf) van de NZa op basis van de meest recente cijfers. De toezichthouder zag de intramurale medicijnuitgaven van 2017 naar 2018 stijgen met 9% naar €2,3 miljard. In de tabel onderaan het artikel (Tabel 3) is te zien dat de oncolytica daarbij de grootste groep (47,3%) vormt, gevolgd door de anti-reumatica (25,7%). In de tabel daaronder (Tabel 4) blijkt vervolgens dat het aantal patiënten met 11% is toegenomen, terwijl de uitgaven per patiënt gemiddeld juist met 2% zijn gedaald. Het valt op dat oncolytica nagenoeg de enige groep vormt waar de uitgaven per patiënt stijgen (+4%). Deze groep is in de tabel daaronder (Tabel 5) uitgesplitst, waaruit dan blijkt dat deze stijging van uitgaven per patiënt hoofdzakelijk is toe te schrijven aan de immunosuppressiva (+9%). Dus ondanks dat sommige nieuwe behandelopties (zoals immunotherapieën) weliswaar kostbaar kunnen zijn, blijkt uit de cijfers echter dat de intramurale geneesmiddelenuitgaven per patiënt als geheel gezien juist zijn gedaald. Kortom, de uitgavenstijging is volledig toe te rekenen aan een toename in gebruik.
Gemiddelde uitgaven per persoon zijn gedaald
Eerder bleek dat al uit een rapport (pdf) van het CBS naar de periode 2013-2017. Gecorrigeerd voor overhevelingen nam de uitgavengroei met 4,2% toe (en met overhevelingen valt een plus te noteren van 6,9%). Het CBS zag in die periode zowel een toename in volume (+79%) als een daling in prijs (-17,6%). Daar sloot deze door de VIG gepubliceerde en door Deloitte uitgevoerde studie (pdf) bij aan. Daaruit blijkt dat de kosten van geneesmiddelen per ziekenhuispatiënt de afgelopen jaren met 12% per jaar zijn gedaald. Daarbij brengt de VIG naar voren dat de ‘eenzijdige focus op uitgaven er volgens de onderzoekers toe [leidt] dat de beschikbaarheid van medicijnen onder druk staat’. De onderzoekers adviseren dan ook dat de overheid en de sector verantwoordelijkheid nemen voor het maken van een nieuw geneesmiddelensysteem.
Ingrijpende systeemwijziging op komst?
Op korte termijn zouden ziekenhuizen er volgens de NZa wat mee te winnen hebben om geneesmiddelen doelmatiger (in jargon: nog meer ‘gepast’) te gebruiken (onder meer geholpen door zogeheten plaatsbepalingen vanuit de beroepsgroep en informatie over effectiviteit in de praktijk), maar volgens de NVZ is de huidige bekostiging niet langer houdbaar ‘zonder extra financiële middelen’. Daarmee zouden ziekenhuizen uit de knel geholpen worden, maar met alle aanstaande cel-, gen- en weefseltherapieën zal het evenwel een tijdelijke oplossing blijken. Het risico op verdringing van zorg mag daarmee wel van de baan zijn, maar de beheersing van de collectieve zorguitgaven is dan in de toekomst allerminst geborgd. Een ingrijpende systeemwijziging dringt zich dan ook steeds nadrukkelijker op, maar het is de vraag of een nieuw bekostigingsmodel minder eenzijdig op uitgaven zal focussen.
Oncolytica vormt grootste groep (47,3%), gevolgd door anti-reumatica (25,7%)
Aantal patiënten met 11% toegenomen, uitgaven per patiënt met 2% gedaald
