In overleg met de Tweede Kamer gistermiddag besprak minister Bruins verschillende onderdelen van zijn geneesmiddelenbeleid. Bruins bevestigde de veranderende rol van de overheid, die ook in het geneesmiddelendossier regelmatig de regie naar zich toetrekt – daartoe veelvuldig aangespoord door de Kamer. Het politieke debat spitste zich gister voornamelijk toe op geneesmiddelenregistratie en de weesgeneesmiddelenstatus (met als sprekend voorbeeld mexiletine van Lupin Pharmaceuticals en mogelijke magistrale bereiding), de verplichte medicijnvoorraad en geneesmiddelenproductie dichter bij huis (Nederland dan wel EU). Ook liet Bruins de drie thema’s doorschemeren in de update van de geneesmiddelenvisie die VWS komend voorjaar zal presenteren.
In het algemeen overleg worden acute en lopende zaken van het geneesmiddelenbeleid besproken, maar minister Bruins lichtte ook al de drie thema’s toe uit de weldra te updaten geneesmiddelenvisie (de zienswijze waar het geneesmiddelenbeleid uit volgt): prijstransparantie, gepast gebruik (doelmatigheid) en tekorten. ‘Er zijn geen easy fixes’, zo deelde de bewindsman zijn zorgen – die hij niet alleen in Nederland maar over de hele wereld ziet – over de toekomstige betaalbaarheid en beschikbaarheid van geneesmiddelen.
Magistrale bereiding van door Lupin geregistreerd weesgeneesmiddel
Kamerleden (‘misbruik rond het opdrijven van de prijs’, ‘voorbeeld van hoe het niet moet’) en minister (‘bespottelijke manier van werken’) buitelden over elkaar heen om hun afkeer te laten blijken over de handelswijze van de Indiase farmaceut Lupin rondom mexiletine. De farmaceut zal als het vergoedingsdossier voor Namuscla is ingediend tekst en uitleg moeten geven. De vergelijking met Leadiant was dan ook snel gemaakt. Net als bij CDCA-Leadiant is zorgverzekeraar CZ proactief op zoek naar een goedkoper alternatief. Waar de zorgverzekeraars bij Leadiant uitkwamen bij het AMC, blijkt de Haagse Transvaal apotheek (van apotheker Paul Lebbink) op verzoek van CZ bereid om het middel van Lupin na te gaan maken. Eventuele rechtszaken kunnen overigens niet op bijstand van VWS rekenen, zo laat Bruins desgevraagd weten, want ‘iedereen moet zich aan de regels houden’.
Magistrale bereiding is als alternatief voor een geregistreerd geneesmiddel een optie, mocht de minister in prijsonderhandeling voor vergoeding niet tot een aanvaardbare prijs komen, zo antwoordde hij de Kamerleden gister bevestigend. De bewindsman wil echter allerminst afhankelijk worden van magistrale bereidingen. In antwoord op VVD-Kamerlid Veldman – en in het verlengde van HollandBIO’s oproep ‘voorkom een rel: registreer snel’ – benadrukte de bewindsman eens te meer zijn voorkeur voor geregistreerde geneesmiddelen (want dan betreft het een goed en veilig medicijn) – maar ‘wel tegen een aanvaardbare prijs’. Wanneer er echter sprake is van een aanvaardbare prijs blijft voorlopig onduidelijk (het is geen ‘invuloefening’; Bruins heeft ‘geen catalogusje voor fabrikanten’).
Verplichte voorraden vallen mogelijk prijziger uit
Ook onduidelijk blijft hoe de verplichte medicijnvoorraad wordt uitgewerkt (en daarmee de rekening zal worden verdeeld). In het eerste kwartaal van volgend jaar komt Bruins met een update over de uitvoering/concretisering. De naar schatting €25 miljoen aan hogere zorgkosten moet volgens Bruins in elk geval niet gaan landen in het eigen risico en hij ziet ‘liever dat de markt het betaalt dan de overheid’. Eerder bleek al dat ‘de markt’ (lees: fabrikanten en groothandels) voor de helft van de €100 miljoen (de totale kosten voor de voorraadverruiming) moet opdraaien, maar die financiering kan dus zomaar nog prijziger uitvallen (Bruins noemt dat ‘punt van onderhandeling met de fabrikant’).
Veel Kamerleden blijken beducht voor verspilling – misschien wel de grootste keerzijde van de voorraadverplichting. Medicijnen bij de apotheek terugbrengen bleek wederom niet heilzaam (in verband met veiligheidseisen), maar desgevraagd zal Bruins in de eerste helft van 2020 best practices delen die de kleine/versnipperde opzet van verspillingsinitiatieven moeten opschalen. Verder toonde de minister nog geen begin van een mogelijke oplossing, maar wil hij wel dat fabrikanten de voorraden bij voorkeur in Nederland bewaren, of anders voor Nederland oormerken. Ook de praktische gevolgen hiervan zullen nog nader moeten worden uitgewerkt. Mogelijk heeft de voorraadverplichting (zeker als deze dus succesvol blijkt) ook gevolgen op de handelswijze van andere EU-landen, aldus Bruins.
Internationale medicijncoalitie
Nederland wil dan ook graag met andere EU-landen samenwerken. Bruins moet nog bezien of Duitsland de meest aangewezen partner is, want dat heeft door zijn grote industrie ‘niet altijd congruente belangen’. Het BeNeLuxA-verband werkt wel samen vanuit een gedeeld belang en daartoe spoorde onder meer D66-Kamerlid Dijkstra hem wederom aan. Alle landen mogen aansluiten, zo beaamde Bruins, maar gezamenlijke onderhandelingen – ook een punt waarop samenwerking wordt beoogd – worden daardoor wel ingewikkelder (want tegelijkertijd moeten verschillende nationale vergoedingsprocessen worden doorlopen).
Geneesmiddelenproductie dichter bij huis
De afhankelijkheid van één producerend land (80% van de productie vindt volgend Bruins in China plaats) blijkt ook een punt van zorg. Nederland wil de medicijnproductie graag dichter bij huis. PvdA-Kamerlid Ploumen (de oud-minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) wil graag dat arbeidsomstandigheden daarbij betrokken worden. De minister gaat de verplaatsing met de aanstaande EU-commissaris voor gezondheidszorg Kyriakides bespreken, net zoals de gewenste aanpassing van de weesgeneesmiddelenstatus. Bruins verwacht een welwillend toehoorder; in de missiebrief voor de EU-commissaris leest hij vooral een bevestiging van zijn speerpunten (betaalbaarheid en beschikbaarheid van geneesmiddelen). (Overigens is in dezelfde zin in de missiebrief ook te lezen dat de EU-commissaris “should support the European pharmaceutical industry to ensure that it remains an innovator and world leader”.)
Verplaatsing van de productie is echter niet snel geregeld, zo waarschuwt de bewindsman. In het begin zullen eerst de feiten op een rijtje moeten worden gezet en analyses worden gedaan. Er hangt bovendien een prijskaartje aan, dus ook in EU-verband zal nauwkeurig gekeken worden naar de financiering. Navraag bij internationale partijen leert dat men daartoe bereid is, aldus Bruins, die terloops benadrukt dat er ‘met de internationale steun die ik ervaar dingen gaan veranderen’.
Zorgverzekeraars vragen om ‘verhoogde dijkbewaking’ tegen toegelaten geneesmiddelen
PVV-Kamerlid Agema was geagiteerd over de ‘verhoogde dijkbewaking’ waar ZN richting de Kamer voor pleit. Bruins nam afstand van de bewoording, maar moet nadrukkelijk balanceren tussen betaalbaarheid en beschikbaarheid. In dat kader prees de bewindsman verheugd zijn Brexitvoorbereiding en vooral de vernieuwde regeling voorwaardelijke toelating aan. Zoals vaker drongen Kamerleden aan op snelle beschikbaarheid. Bruins bevestigde eens te meer dat alles erop gericht is om Spinraza-patiënten 1 januari 2020 te laten starten met hun behandeling.
Kamerleden wijzen ook op nieuwe financieringsmodellen (genoemd werden pay for performance en de ‘DRUP’-studie) die mogelijk tot snelle toegang leiden. Punt van zorg daarbij blijft de betaalbaarheid; voornamelijk VVD-Kamerlid Veldman (nieuw op dit dossier) werd op dit punt stevig aan de tand gevoeld – daarmee aftastend hoeveel politieke manoeuvreerruimte zit tussen markt en overheid. Kamerleden, waaronder coalitiegenoot CDA, zijn ervoor beducht dat de maatschappij opdraait voor extra kosten.
Beleggingsbeleid van zorgverzekeraars richten op prijstransparantie?
Zoals gebruikelijk in een AO werd Bruins zijdelings bevraagd op allerhande thema’s die zijn geneesmiddelenbeleid aangaan. Een opvallend punt dat hierbij tot slot naar voren kwam is het beleggingsbeleid van zorgverzekeraars. GroenLinks-Kamerlid Ellemeet is hartstochtelijk pleitbezorger van meer maatschappelijke druk op farmaceuten en beoogt polishouders een stem te geven in het beleggingsbeleid, waarmee farmaceuten op prijstransparantie bijgestuurd moeten worden. Kamerleden (waaronder coalitiepartij D66) reageerden gecharmeerd en Bruins, terloops wijzend op de handelswijze van ASN-bank, zal dit punt in het eerste kwartaal van volgend jaar op het bordje leggen van ZN.
Daarmee bleek nogmaals dat de rol van de overheid verandert. Marktwerking – en dat bevestigt ook de belangrijkste toezichthouder op dit vlak – is al lang niet meer een doel op zich. Moties, uitspraken van de Kamer die het beleid kunnen bijsturen, worden in het nader te plannen VAO ingediend.
